Motoryka mała co to jest i dlaczego ma znaczenie dla rozwoju dziecka?

Motoryka mała to kluczowy element rozwoju każdego dziecka, odpowiadający za precyzyjne ruchy rąk i palców, jak również za koordynację oko-ręka. Sprawność ta jest niezbędna dla codziennego funkcjonowania i nabywania wielu umiejętności. Prawidłowy rozwój motoryki małej wpływa na samodzielność, naukę pisania i rysowania oraz ogólny rozwój emocjonalny i społeczny dziecka już od najwcześniejszych lat życia. W poniższym artykule wyjaśniamy, czym jest motoryka mała, z czego się składa, jaką pełni rolę i dlaczego jej znaczenie dla rozwoju dziecka jest tak istotne.

Definicja i charakterystyka motoryki małej

Motoryka mała to zdolność do precyzyjnych ruchów rąk i palców, wymagająca efektywnej koordynacji oko-ręka oraz sprawności manualnej w zakresie szybkości i dokładności ruchów[1][2]. Zespół tych czynności obejmuje zarówno pracę samych dłoni i palców, jak i współdziałanie wzroku z ruchem[2][3]. Motoryka mała nie jest cechą wrodzoną – jej rozwój zaczyna się już w życiu płodowym i jest ściśle powiązany z ogólną aktywnością ruchową dziecka[3].

Opierając się na szerokiej definicji, motoryka mała obejmuje sprawność ruchową rąk przy wykonywaniu czynności niezbędnych w samoobsłudze, nauce pisania oraz rysowaniu[2]. Charakteryzuje ją umiejętność wykonywania precyzyjnych i skomplikowanych zadań oraz skuteczne kontrolowanie ruchów dłoni i palców[3]. Integruje takie komponenty jak koordynacja ruchów palców, dłoni i przedramion, koordynacja wzrokowo-ruchowa oraz właściwa szybkość reakcji ruchowej[2].

Zależność między motoryką dużą a małą

Rozwój motoryki małej jest ściśle uwarunkowany przez prawidłowy rozwój ogólnej sprawności ruchowej, czyli motoryki dużej. Motoryka duża obejmuje ruchy całego ciała lub znacznych jego części i stanowi bazę do kształtowania się sprawności manualnej dłoni[4]. Najpierw u dziecka pojawiają się zdolności związane z motoryką dużą, takie jak chodzenie czy bieganie, a następnie rozwijają się zdolności manualne, które umożliwiają precyzyjne operowanie dłońmi i palcami[2][6]. Dopiero kolejny etap stanowi rozwój grafomotoryki, czyli umiejętność pisania i rysowania[6].

Bez odpowiednio rozwiniętej motoryki dużej nie jest możliwe opanowanie czynności wymagających precyzji, co potwierdza znaczenie kolejności tych etapów w rozwoju dziecka[2][4].

Znaczenie motoryki małej w rozwoju dziecka

Sprawność w zakresie motoryki małej wpływa na wiele kluczowych obszarów rozwoju dziecka:

• Samodzielność – dzięki niej dziecko może wykonywać codzienne czynności samoobsługowe, co znacząco podnosi jego pewność siebie i wiarę we własne możliwości[1].
• Koncentracja – zadania wymagające precyzji uczą dziecko skupienia i dokładności podczas wykonywanych czynności[1].
• Rozwój języka – manipulowanie przedmiotami oraz eksploracja otoczenia są istotnym bodźcem dla rozwoju słownictwa i struktur mózgowych odpowiedzialnych za mowę[1][4].
• Kreatywność – czynności manualne pobudzają wyobraźnię oraz pozwalają dziecku wyrażać siebie w indywidualny sposób[1].
• Rozwój społeczny – poziom rozwoju motoryki wpływa na funkcjonowanie w grupie i interakcje z rówieśnikami; opóźnienia mogą prowadzić do wykluczenia społecznego[5].
• Rozwój emocjonalny i psychiczny – prawidłowo rozwinięte zdolności manualne sprzyjają stabilności emocjonalnej i pozytywnemu obrazowi siebie[5].
• Rozwój intelektualny – słaba motoryka prowadzi do trudności w działaniu, wątpliwości co do własnych możliwości i może blokować ciekawość oraz rozwój intelektualny[5].

Motoryka mała a nauka pisania i osiągnięcia edukacyjne

Prawidłowy poziom sprawności fizycznej dłoni i palców stanowi podstawę do efektywnej nauki pisania. Właściwy rozwój motoryki małej warunkuje możliwość nabycia umiejętności pisania, poprawnej koncentracji, orientacji w przestrzeni oraz precyzyjnej koordynacji wzrokowo-ruchowej[2][6]. Dzieci z dobrze rozwiniętą motoryką małą nie mają trudności z opanowywaniem podstaw rysowania czy pisania – te umiejętności stają się dla nich zdecydowanie łatwiejsze do przyswojenia[6].

Zależność ta jest niezwykle istotna, gdyż podstawy zdobyte w okresie wczesnodziecięcym przekładają się nie tylko na umiejętności edukacyjne, ale również ogólne funkcjonowanie dziecka na dalszych etapach rozwoju[2][6].

Problemy z motoryką małą – objawy i konsekwencje

Dzieci, które mają słabo rozwiniętą motorykę małą, często doświadczają trudności w codziennych czynnościach, takich jak pisanie, rysowanie, korzystanie z narzędzi czy samodzielne ubieranie się[3][5]. Obserwowane objawy obejmują opóźnienie rozwoju praksji, brak koordynacji ruchowej lub ogólne niezgrabności w operowaniu przedmiotami[3].

Konsekwencją tych zaburzeń mogą być również trudności społeczno-emocjonalne, poczucie wykluczenia spośród rówieśników oraz ogólny spadek motywacji do eksplorowania otoczenia[5]. Regularne ćwiczenia, nakierowane na poprawę sprawności manualnej, są w stanie znacznie zwiększyć precyzję oraz jakość wykonywanych przez dziecko czynności[3].

Podejście Montessori do motoryki małej

Według metody Marii Montessori rozwijanie sprawności manualnej oraz koordynacji oko-ręka jest jednym z fundamentów wczesnej edukacji dziecka[1]. Podejście to zakłada, że dzieci najlepiej nabywają te umiejętności poprzez działania angażujące, sensowne i sprawiające im radość. Ważne jest, by proces ten był zindywidualizowany, a każde dziecko miało możliwość ćwiczyć sprawność dłoni zgodnie ze swoim tempem rozwojowym[1].

Montessori podkreśla również, że samodzielna eksploracja świata przez dziecko pozwala nie tylko rozwijać motorykę małą, ale też kształtuje pewność siebie, samodzielność i gotowość do podejmowania nowych zadań w codziennym życiu[1].

Podsumowanie

Motoryka mała to wyjątkowo istotny aspekt rozwoju dziecka, który warunkuje nabywanie wielu umiejętności niezbędnych w codziennym funkcjonowaniu, nauce i rozwoju osobistym. Jest procesem nabywanym wraz z wiekiem, zależnym od ogólnej sprawności fizycznej oraz środowiska, w jakim wzrasta dziecko. Jej doskonalenie wymaga systematycznych działań oraz wsparcia ze strony dorosłych – rodziców, wychowawców i nauczycieli.

Prawidłowy rozwój motoryki małej zapewnia dziecku nie tylko sprawność niezbędną do samoobsługi, rysowania czy pisania, ale również fundamenty do rozwoju społecznego, poznawczego i emocjonalnego. Wczesne rozpoznanie problemów oraz ich skuteczne wspieranie mają zasadnicze znaczenie dla przyszłego sukcesu edukacyjnego i życiowego młodego człowieka.

Źródła:

• [1] https://itsybitsy.pl/motoryka-mala-co-kryje-sie-pod-tym-pojeciem/
• [2] https://pedagogonline.pl/co-to-jest-motoryka-mala/
• [3] https://ppptychy.pl/motoryka-mala-co-to-jest/
• [4] https://kulturaiwychowanie.ahe.lodz.pl/wp-content/uploads/2022/04/10-OSTROWSKA_KiW-20_e_book.pdf
• [5] https://zdrowyprzedszkolak.pl/wychowanie/881/umiejetnosci-motoryczne-i-ich-rola-w-wieku-przedszkolnym.html
• [6] https://gemini.pl/poradnik/artykul/motoryka-duza-i-mala-co-to-takiego/
• [7] https://www.medonet.pl/zdrowie,motoryka-mala—charakterystyka–zaburzenia-i-cwiczenia,artykul,1734323.html